Iets meer dan 4.000 mensen ondertekenden de Belgische online-petitie Bewaar je privacy. De petitie die vorig najaar werd opgezet, wil waarschuwen voor het invoeren van de bewaarplicht van data in België.
Met dit initiatief willen Vlaamse en Waalse journalisten, advocaten en artsen de Belgische regering wijzen op de gevaren die verbonden zijn met een algemene bewaarplicht. De risico’s ervan zullen we pas inzien wanneer ernstige incidenten zich voordoen.
De Belgische regering heeft nog tot september 2010 om werk te maken van de Europese richtlijn inzake databewaring. Die verplicht telecomoperatoren en internetproviders om verkeers- en locatiegegevens van elke gebruiker voor minstens een half jaar op te slaan en beschikbaar te stellen in de strijd tegen terrorisme en terreur.
Zonder medeweten parlement
Maar niet iedereen is even gelukkig met deze gang van zaken. Vooral belangengroepen die werken met beroeps- en bronnengeheim voelen de bui al hangen. De Orde van Geneesheren, de Orde van Vlaamse Balies, de Vlaamse Vereniging van journalisten (VVJ), en hun Franstalige tegenhangers, uiten met de online-petitie ‘Bewaar je privacy’ hun bezorgdheden bij een verregaande databewaring. De kans dat het ernstig misloopt, is heel reëel. “Je moet maar eens per ongeluk een verkeerd nummer draaien, en voor je het weet ben je gearresteerd en berecht wegens medeplichtigheid. Misschien dat de risicos van deze richtlijn voor velen pas duidelijk zullen worden als er incidenten van komen”, aldus Pol Deltour, nationaal secretaris van de VVJ.
In tegenstelling tot Nederland is de discussie over privacy en databewaring recent van datum en daarom nog braak terrein. Ook voor de politici, zegt Deltour. Verschillende politici hebben ons naar aanleiding van de petitie gecontacteerd voor meer informatie en inlichtingen. Ze beseffen dat hierover ernstig moet worden nagedacht en hebben daarom het dossier nu politiek geblokkeerd. Want als het aan de huidige Minister van Justitie, Stefaan De Clerck (CD&V), lag, dan was de richtlijn al lang omgezet in een Koninklijk Besluit, zonder medeweten van het parlement.
Onaanvaardbaar vindt ook de Orde van Vlaamse balies, die meer dan 8000 Vlaamse advocaten vertegenwoordigt. De draagwijdte van de bewaringsplicht, de bescherming van de toegang tot de gegevens, alsook de controle over de geraadpleegde gegevens zijn echter aspecten die een grondig en uitvoerig parlementair debat vereisen, meent Kathleen Vercraeye, communicatieverantwoordelijk voor de Orde van Vlaamse balies in deze materie.
Wet vertoont lacunes
De Orde heeft niet alleen problemen met de afhandeling van de richtlijn. Ook juridisch hangt het dossier nog te veel met haken en ogen aan elkaar. Vercraeye: “Het voorontwerp van wet, dat momenteel voorligt, vertoont veel mankementen en lacunes.”
Zo is niet altijd even duidelijk voor welke misdrijven de wet zou gelden. Er mag niet eenvoudigweg verwezen worden naar containerbegrippen als wanbedrijven en misdaden om het toepassingsgebied te omschrijven, zegt Vercraeye. Daarnaast zegt het voorstel ook niets over welke maatregelen er zullen worden genomen om de toegang tot de bewaarde gegevens te beschermen. Daarom pleit de Balie voor een onafhankelijk orgaan dat waakt over de raadpleging ervan. Ten slotte vind de Balie ook dat onrechtmatige raadpleging of gebruik van deze gegevens moet worden geweerd als bewijs in een proces.
Omdat nog teveel onduidelijk is en de gevaren te groot, legt de Belgische regering de richtlijn beter naast zich neer, vindt Deltour. Alleen is dat onrealistisch. Er is dat Europese engagement waaraan we ons niet kunnen ontrekken. Vraag is dus niet of de wet komt. De kwestie is nu: in welke vorm?
Het is niet de eerste keer dat de verschillende organisaties elkaar vinden. Toen de Bijzondere opsporingswet in januari 2009, die de politiediensten toestaat bijzondere opsporingstechnieken te gebruiken zoals infiltratie en observatie, goedgekeurd werd, startten ze prompt een online-petitie tegen de goedkeuring ervan.
Een slechte wet die onsamenhangend aan elkaar hangt en bovendien de privacy van de burger schendt, klonk toen de gedeelde kritiek. De samenwerking werd gezien als een sterk moreel signaal aan de politiek.
Bewaarjeprivacy.be is voorlopig het enige initiatief in Vlaanderen dat waarschuwt voor een verregaande opslag van gegevens ten nadele van de privacy. Spontaan gegroeide burgerinitiatieven zoals het ¨Platform Berscherming Burgerrechten” in Nederland, zijn er (nog) niet. Als het over privacy gaat, zegt Pol Deltour, zijn Belgische politici als van nature voorzichtig, burgers hebben ook niet de nood om zich te groeperen tegen de staat.
Wat er ook uit de bus komt, het zal een Belgisch compromis zijn, denkt Deltour. Dat wil zeggen: Niet zo fundamenteel als Europa wel wil en niet zo pragmatisch als in Nederland, dat al te loyaal de richtlijn implementeert.
