Voorzitter van het Platform Bescherming Burgerrechten Tijmen Wisman werd op BNR Nieuwsradio geïnterviewd over het wetsvoorstel Gegevensverwerking door Samenwerkingsverbanden, of zoals het binnen het Platform wordt genoemd: Super SyRI.
De Wet gegevensverwerking door Samenwerkingsverbanden maakt het mogelijk dat de overheid voor nagenoeg al haar repressieve bevoegdheden persoonsgegevens uit een onafgebakende verzameling publieke en private bronnen samenvoegt – ondanks dat deze persoonsgegevens oorspronkelijk voor geheel andere wettelijke doelen zijn verzameld.
Dat mocht voorheen alleen op incidentele basis en wanneer de noodzaak hiervoor werd aangetoond. Met dit wetsvoorstel verandert dat naar “tenzij er grote bezwaren zijn” en mogen er structureel en op grote schaal databases voor allerhande doelen worden gekoppeld.
Wisman gaat in het vraaggesprek onder meer in op de nog grotere reikwijdte van de nieuwe koppelwet. Het gaat in tegenstelling tot bij SyRI lang niet meer alleen om fraude of zwart werken, maar over “nagenoeg ieder gebied waar de overheid actief is als het gaat om preventie, handhaving en opsporing in het bestuursrecht én strafrecht. Het kan over vele zaken meer gaan dan alleen fraude. We vinden dat het legitiem is dat de overheid macht uitoefent om te handhaven, maar het gaat om de manier waarop”, aldus de voorzitter van het Platform Bescherming Burgerrechten.
Zowel publieke als private bronnen
De overheid wil haar informatiemacht, die normaal gesproken beperkt blijft tot één specifieke wettelijke taak, collectief kunnen samenvoegen zoals in SyRI al op grote schaal gebeurt in de sociale sector. “Wat wezenlijk anders is aan deze wet”, vervolgt Wisman, “is dat ook informatie uit private bronnen kan worden gehaald. Dan gaat opeens jouw bank of jouw cloud provider of KPN zaken met de Belastingdienst delen.”
De beslissing welke databases met persoonsgegevens worden samengevoegd en op welke wijze met deze gegevens wordt geprofileerd, gestructureerd en geanalyseerd worden bovendien ingesteld bij Algemene maatregel van Bestuur. Dat betekent dat de minister zonder parlementaire goedkeuring kan bepalen welke gegevens uit welke bronnen voor welk doel worden bijeengebracht, en hoe deze gegevens worden gebruikt.
Bovendien creeërt de wet, net zoals bij SyRI, mogelijkheden om burgers naar aanleiding van deze bestandskoppelingen in risicoregisters op te nemen. “De overheid creeert een schaduwadministratie waarin jij terecht komt als potentiële fraudeur of potentiële kinderpornosurfer, en daar word je niet van op de hoogte gesteld. Vervolgens zegt minister Dekker: ‘Als jij daar een probleem mee hebt, stap je maar naar de rechter’. Terwijl we het hier hebben over geheime algoritmes.”
Ook is er voor het interview kort aandacht voor het ‘achterdeurtje’ van de AVG, dat overheden de bevoegdheid geeft om in wetgeving alle regels van de AVG buiten spel te zetten. De Nederlandse overheid heeft zich in Brussel ingespannen om de AVG dusdanig te wijzigen dat wetten als deze voortaan wel zijn toegestaan. Het Platform schreef in 2016 en eerder dit jaar de Eerste Kamer hierover aan.
Het Platform werkt aan een inbreng op de internetconsultatie die het ministerie van Justitie onlangs opende voor het wetsvoorstel. Zie voor de internetconsultatie deze pagina.
Luister het interview terug bij BNR.
