Burgers en ondernemers zijn onder de WGS weerloos tegen instanties en bedrijven die hen zonder tussenkomst van een rechter op zwarte lijsten plaatsen en hen als crimineel kunnen behandelen. Onder aanvoering van het Platform Burgerrechten voert een maatschappelijke coalitie actie tegen deze wet.
De Wet Gegevensverwerking door Samenwerkingsverbanden maakt het mogelijk dat overheden en bedrijven heel veel verschillende soorten informatie over burgers en ondernemers met elkaar kunnen delen in zogeheten samenwerkingsverbanden. Het gaat niet alleen om feitelijke gegevens, maar ook om signalen, vermoedens en complete zwarte lijsten die tussen deze partijen over en weer worden gedeeld. Op basis van deze samengebrachte informatie stellen de partijen in zogeheten samenwerkingsverbanden gezamenlijk hun bevoegdheden in om burgers of ondernemers die zich zouden bezighouden met ‘ondermijnende activiteiten’ klem te zetten om hen daarin te belemmeren.
Onder de WGS worden burgers en ondernemers nauwelijks beschermd tegen de schadelijke gevolgen van deze werkwijze. De samenwerkingsverbanden gaan achter de schermen te werken en kunnen eenvoudig inzageverzoeken weigeren. Daarbij kunnen de maatregelen die ze nemen tegen burgers en ondernemers enorme gevolgen hebben die vergelijkbaar zijn met een strafrechtelijke veroordeling, zonder dat een rechter de conclusies van samenwerkingsverbanden beoordeelt.
De werkwijze van de WGS lijkt in veel opzichten op de praktijken die voorafgingen aan de Toeslagenaffaire. Burgers en ondernemers die door samenwerkingsverbanden worden aangepakt, krijgen te maken met ongrijpbare problemen die door de geheime werkwijze onmogelijk zijn om aan te vechten of terug te draaien. Ze krijgen een ‘vinkje’ dat hen overal achtervolgt en hen het werk of het dagelijks leven onmogelijk maakt.
Ondanks een felle tegenlobby die het Platform Burgerrechten voerde met de partijen uit de SyRI-coalitie, werd de WGS in 2024 aangenomen door het parlement. Het Platform Burgerrechten onderzoekt op dit moment mogelijkheden om deze wet door de rechter te laten toetsen.
Lees op www.bijvoorbaatverdacht.nl meer over de WGS.
‘Burgers en ondernemers komen- zonder tussenkomst van de rechter en vaak buiten hun schuld -op zwarte lijsten terecht en belanden daardoor in grote persoonlijke en financiële problemen. Ze komen bij instanties en bedrijven bekend te staan als crimineel of fraudeur, zonder dat ze zich daar tegen kunnen verdedigen. We hebben bij de Toeslagenaffaire al gezien tot wat voor Kafkaëske toestanden dat kan leiden.’
Waar privacytoezichthouder AP in haar laatste advies opnieuw hard stelling neemt tegen de controversiële datakoppelwet WGS, lijkt de eerder even kritische Raad van State van mening te zijn veranderd. Een “raadselachtige draai” volgens het Platform Burgerrechten, dat de Senaat oproept het voorstel alsnog op fundamentele gronden te verwerpen.
Met de Wet Gegevensverwerking door Samenwerkingsverbanden negeert het kabinet de lessen van het SyRI-vonnis en de Toeslagenaffaire en tuigt het een surveillancecomplex op van ongekende omvang. De rechtsstaat dreigt te worden vervangen door een ondoorzichtig netwerk van zwarte lijsten, uitgewisseld tussen overheden en bedrijven.