In samenwerking met FNV Uitkeringsgerechtigden heeft het Platform Burgerrechten in meerdere gemeenten actie gevoerd om de inzet van risicoprofilering te stoppen. Burgers worden zonder ergens van te zijn verdacht met ondoorzichtige algoritmen op risicolijsten geplaatst en ondervinden daar regelmatig grote problemen door. Dit terwijl deze praktijken in strijd zijn met de uitspraak over risicoprofileringssysteem SyRI.
In samenwerking met vakbond FNV voerde het Platform Burgerrechten actie in Gemeente Nissewaard, dat het bedrijf Totta Data Lab had ingehuurd om haar burgers met algoritmes door te lichten en zo fraude te voorspellen. Waar andere gemeenten al waren gestopt na de belangrijke uitspraak over het fraudesysteem SyRI, ging Nissewaard door met deze werkwijze.
Door het aanzwengelen van media-aandacht, druk te zetten in de gemeenteraad en burgers uit Nissewaard te ondersteunen bij het doen van inzageverzoeken werd duidelijk dat de gemeente weigerde om zich aan de wet en haar eigen beloftes van openheid en transparantie te houden. Ook bleek de wethouder de opbrengsten van het fraude-algoritme zwaar te overdrijven in de media.
Nadat FNV en Platform Burgerrechten dreigden met een rechtszaak tegen de gemeente, trok deze de stekker uit het project. Later bleek dat het ingehuurde algoritme burgers willekeurig aanwees als frauderisico. Andere gemeenten die het bedrijf inhuurden, waren daar al eerder mee gestopt nadat de rechter het fraudesysteem SyRI verbood.
Lees hier wat media schreven over onze actie in Nissewaard:
Binnenlands Bestuur: Fraudeopsporingssysteem Nissewaard blijft ondoorzichtig
TV Rijnmond: Nissewaard stopt met opsporen van bijstandsfraude met omstreden softwareprogramma
ICT Magazine: Nissewaard stopt met onbetrouwbaar algoritme tegen bijstandsfraude
Algemeen Dagblad: Nissewaard stopt met fraude opsporingssysteem, rechtszaak van de baan
Het Platform Burgerrechten en FNV kondigen juridische stappen aan tegen het Ministerie van Sociale Zaken nadat onderzoeksjournalisten van Argos onthulden dat het Ministerie na het SyRI-vonnis was doorgegaan met fraudesleepnetten in arme wijken. Naar aanleiding van de onthullingen en na het aankondigen van een nieuwe rechtszaak zette het Ministerie deze onderzoeken in 2023 stop en kondigde eind 2024 aan er definitief mee te stoppen.
Met FNV Uitkeringsgerechtigden spoorden we de Rotterdamse gemeenteraad aan om te stoppen met de inzet van haar fraude-algoritme.
NRC Opinie: Bescherm Rotterdammers tegen algoritmen
FNV: Rotterdam, stop met opsporen bijstandsfraude met mogelijk discriminerende algoritmen
Gemeente Kerkrade stopte onlangs halsoverkop met de omstreden fraudemethode van de LSI, na kritische vragen vanuit de pers. Het is onbegrijpelijk dat deze sleepnetonderzoeken nog steeds worden ingezet, stelt het Platform Burgerrechten tegenover dagblad De Limburger. Daar zou in de eerste plaats het Ministerie van Sociale Zaken op moeten worden aangekeken.
Maatschappelijke organisaties die eerder de rechtszaak tegen SyRI wonnen, bereiden een nieuwe gang naar de rechter voor. Aanleiding is een uitzending van Argos, waaruit blijkt dat de overheid nog steeds op grote schaal burgers profileert. “Men is gewoon doorgegaan met het uitgooien van sleepnetten, maar dan over een andere boeg.”
Door de risicoprofilering van burgers te stoppen wegens technische redenen, ontkomt Nissewaard voorlopig aan een rechtszaak en daarmee een juridische toets van haar beleid. We zullen blijven zoeken naar een rechtsingang om risicoprofilering van onverdachte burgers alsnog te kunnen aanvechten.
FNV en Platform Burgerrechten doen via een brief een dringende oproep aan de Rotterdamse gemeenteraad om te stoppen met de algoritmische risicoprofilering van haar burgers. De algoritmen die gebruikt worden zijn mogelijk discriminerend. De gemeente werd vorige week door de Rekenkamer op de vingers getikt over het gebruik van fraude-algoritmen die ze inzet op bijstandsgerechtigden.
Ondanks toezeggingen aan de raad, besluit het college van Nissewaard toch haar fraude-algoritmen geheim te houden. Ook worden inzageverzoeken van burgers onnodig bemoeilijkt en belangrijke documenten ondanks toezegging niet met de raad gedeeld. FNV en Platform Burgerrechten beraden zich op juridische stappen: “Dit college is toe aan een cursus AVG.”
Door de introductie van algoritmen in de fraudebestrijding heeft gemeente Nissewaard het bedrag aan opgespoorde fraude bijna verdriedubbeld, zo claimde het college meerdere malen. Aan de nieuwe methode wordt bijna een half miljoen euro extra opbrengst toegedicht. Uit de officiële cijfers blijkt echter dat er in 2018 niet meer dan zes fraudeurs met behulp van de nieuwe methode zijn gepakt.