Het Platform Bescherming Burgerrechten belegt maandelijks een vergadering waarin de aangesloten organisaties kennis en ideeën over actuele onderwerpen uitwisselen. Op de bijeenkomst van 23 augustus 2014 hebben onder meer de volgende thema’s de revue gepasseerd:

Nederlandse Staat in cassatie Paspoortproces Privacy First

De Nederlandse Staat gaat in cassatie in de zaak om de vingerafdrukkendatabase. Platformdeelnemer Privacy First voert sinds vier jaar een zaak tegen de Paspoortwet en de daarbij horende plannen voor een biometrische database met vingerafdrukken. In het arrest van februari dit jaar stelde het Hof Privacy First in het gelijk. De opgeslagen vingerafdrukken waren namelijk onnauwkeurig; te vaak matchen opgeslagen vingerafdrukken niet met de persoon die ze had afgegeven, zo bleek uit tests in verschillende gemeenten. De Kamer was op dat moment ook al teruggekomen op haar beslissing. Dat werd door het Hof bevestigd: een onnodige en daarom onrechtmatige inbreuk op de privacy.

De Staat vecht in haar dagvaarding in feite alle punten van het arrest van het Hof aan, maar heeft daarbij een opmerkelijk nieuw argument. Ze haalt een recente zaak aan waarin het Europees Hof van Justitie oordeelde over de vingerafdrukken die in de chip van het paspoort staan. In dat vonnis was de foutmarge van de paspoorten niet doorslaggevend geweest om de maatregel af te keuren.

De Staat stelt in haar argumentatie het enkel opslaan van de vingerafdruk in het paspoort zelf gelijk met het centraal opslaan ervan in een database, een maatregel die een stuk verder gaat en ondanks veel kritiek en onlangs dus het arrest van het Hof nog steeds een plan van de Nederlandse overheid is.

Privacy in de Gezondheidszorg

Aanname Wijziging Wet Cliëntenrechten in de Zorg (de nieuwe EPD-wet)

De wet van minister Schippers (VWS) die het digitaal uitwisselen van medische gegevens via het LSP (voorheen: EPD) juridisch mogelijk moet maken, is met een aantal moties door de Tweede Kamer gekomen. Daarmee komt de definitieve doorgang van het  LSP een stap dichterbij en is het over een tijdje opnieuw aan de Eerste Kamer om te oordelen over de uitwisseling van medische gegevens via het systeem dat ze in 2011 unaniem wegstemde.

De campagne Specifieke Toestemming van Platformdeelnemer Privacy First en de Stichting Bescherming Burgerrechten besteedde uitgebreid aandacht aan de wet. Lees meer op het blog van de campagne.

Uitspraak eerste aanleg bodemprocedure VPHuisartsen versus VZVZ

De Rechtbank Utrecht heeft een uitspraak gedaan in de eerste aanleg van de bodemprocedure die VPHuisartsen voert tegen de landelijke uitrol van het LSP. De uitwisseling van medische gegevens via het LSP verloopt veilig en efficiënt, aldus het vonnis.

Goed nieuws is dat VPHuisartsen in ieder geval in hoger beroep gaat. De vereniging ziet zichzelf door de eerste uitspraak in een onmogelijke positie geplaatst. De rechtbank erkent enerzijds dat de huisarts in het LSP niet meer betrokken is bij de uitwisseling van medische gegevens, maar stelt tegelijkertijd dat deze nog steeds verantwoordelijk is voor het niet doorbreken van het beroepsgeheim door middel van communicatie via het LSP.

Platformdeelnemers kijken zeer kritisch tegen de uitspraak aan en vinden dat de rechtbank onvoldoende getoetst heeft op fundamentele eisen als subsidiariteit en noodzakelijkheid van het systeem. Het is van groot belang dat in de tweede aanleg deze zaken wel echt principieel worden getoetst.

Ondanks dat de landelijke uitrol van het LSP mag doorgaan, stelt de rechter in het vonnis dat bij elke uitbreiding van de toegang tot het medisch dossier van de patiënt opnieuw om toestemming moet worden gevraagd. Ook constateert de rechtbank dat de landelijke uitrol van het LSP en het streven van VZVZ naar landelijke dekking, de keuzevrijheid van artsen om zelf een manier van communiceren te kiezen, sterk inperkt. Dit werd zowel door de minister als VZVZ altijd ontkend.

Het is te hopen dat de Eerste Kamer, die binnenkort moet beslissen over de opvolger van de afgekeurde Wet EPD (zie vorige paragraaf), net zo kritisch is als in 2011, toen de Senaat het EPD unaniem afkeurde.

Uitspraak rechtszaak Burgers vs Plasterk

Een teleurstellende eerste uitspraak in de zaak Burgers versus Plasterk, waarin de Nederlandse overheid wordt aangeklaagd voor het ‘witwassen’ van door de NSA onrechtmatig verkregen persoonsgegevens. Het belangrijkste lichtpuntje was dat alle eisers in de zaak ontvankelijk werden verklaard, waaronder Platformdeelnemer Privacy First. Verder stelde de rechtbank Den Haag de Nederlandse Staat in het gelijk. Privacy First schreef een inhoudelijk commentaar op de uitspraak op haar site, met een aantal zeer kritische kanttekeningen.

De rechtszaak heeft in ieder geval de discussie over online overheidssurveillance en de gegevens die de Nederlandse inlichtingendienst over haar burgers verzamelt, al dan niet in samenwerking met de NSA, doen oplaaien.Wel wordt gevreesd dat met de uitspraak deze discussie wordt doodgeslagen, of de politiek argumenten geeft om dit soort praktijken ondanks de grote ophef erover, voort te zetten of uit te breiden.

Tegelijkertijd  achten Platformdeelnemers de kans klein dat een zaak als deze wordt gewonnen bij de laagste rechtbank. Er blijven kansen over in hoger beroep. Vooral bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg is er de mogelijkheid op een echte kritische uitspraak. De zaak Burgers vs Plasterk is niet de enige procedure die daarop inzet.

Privacy Not Prism (link) is een Britse zaak over vergelijkbare materie, die wellicht een grotere kans van slagen heeft, en bovendien een EU-brede impact heeft. Waarschijnlijk gaat deze zaak vanaf 2015 verder, op Straatsburg niveau. De Britse regering zal binnenkort al een reactie moeten gaan geven in de aanloop naar deze zaak. Veel buitenlandse NGO’s zullen zich als interveniërende partij in deze zaak voegen, waaronder de organisaties uit de zaak Burgers tegen Plasterk.

Advies Kiesraad m.b.t. stemfie-zaak Stichting Bescherming Burgerrechten

Dat je niet altijd via de rechter gelijk hoeft te krijgen, bewees de Kiesraad in haar meest recente advies aan minister Plasterk van Binnenlandse Zaken. De Stichting Bescherming Burgerrechten verloor het kort geding waarin werd geëist dat minister Plasterk zijn uitspraken over de toelaatbaarheid van selfies in het stemhokje zou rectificeren. Ondanks die uitspraak stelt nu ook de Kiesraad in haar advies aan het ministerie dat het voor de waarborging van het recht op een geheime stemming, beter zou zijn als stemfies verboden werden.

“De Raad stelt dat de stemfie op gespannen voet staat met stemvrijheid en stemgeheim. Iedere mogelijkheid dat kiezers onder druk worden gezet of druk voelen om op een bepaalde partij en/of kandidaat te stemmen en daarvan bewijs te leveren, moet worden voorkomen.”