Na een slepende interne discussie over de juridische onderbouwing van het onderzoek in twee Rotterdamse wijken, heeft het College van Rotterdam besloten de inzet van SyRI te staken. De gemeente en de landelijke organisatie die SyRI-onderzoeken instelt, konden geen overeenstemming bereiken over de privacywaarborgen van het onderzoek.
Dat blijkt uit de brief die het College van B&W vandaag naar de gemeenteraad stuurde. Het staken van het onderzoek is het resultaat van bijna een jaar discussie tussen de gemeente Rotterdam en de Landelijke Stuurgroep Interventieteams (LSI). De LSI is de landelijke organisatie waarin gemeenten, Belastingdienst, UWV, SVB en andere overheidspartijen plannen voor SyRI-onderzoeken opstellen en ter goedkeuring voorleggen aan het Ministerie van Sociale Zaken. De gemeente Rotterdam heeft geprobeerd een strengere privacybescherming voor het SyRI-onderzoek te realiseren; de LSI was het daar niet mee eens.
Onduidelijkheid over juridische onderbouwing SyRI
De perikelen spelen al geruime tijd, zo blijkt uit de brief: “Tijdens de LSI-vergadering in september 2018 blijkt er onduidelijkheid te zijn over de juridische onderbouwing van ons projectplan. De recente invoering van de AVG en de invoering van de Functionaris Gegevensbescherming (FG) per organisatie maken dat iedere deelnemende LSI partner zijn werkprocessen en samenwerkingsverbanden opnieuw moest toetsen. Omwille van de zorgvuldigheid heeft gemeente Rotterdam in oktober 2018 LSI gevraagd om helderheid te verschaffen over de juiste juridische context waarbinnen SyRi-risicomeldingen onderzocht kunnen worden en heeft gemeente Rotterdam besloten om de operationele fase op te schorten tot 1 januari 2019.”
Hoewel er geen details worden gegeven over welke juridische bezwaren er spelen bij het voortzetten van het onderzoek, wordt wel duidelijk dat de aanleiding ligt in de nieuwe regels van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming). Dit pakket met privacyregels werd in mei vorig jaar in de gehele EU van kracht en stelt op het gebied van gegevensverwerking, profilering en het gebruik van algoritmen verschillende nieuwe eisen.
“Te weinig vertrouwen in voortgang samenwerking”
Omdat er vanuit de LSI ook na het opschorten van het onderzoek geen helderheid kwam over de juridische onderbouwing, besloot gemeente Rotterdam extern advies in te winnen. Op basis van het externe advies werd een nieuw projectplan voor het SyRI-onderzoek in Bloemhof en Hillesluis opgesteld. Dit plan kreeg echter geen goedkeuring van de LSI, die vond dat het nieuwe plan een te strenge interpretatie hanteerde van de privacyregels in de AVG.
Na een laatste poging in juni om nader tot elkaar te komen, besluit het College nu om het onderzoek definitief te staken: “Aangezien de eerdere onduidelijkheid over het juridische kader en er geen duidelijkheid in de tussentijd is verschaft vanuit LSI, wekt dit onvoldoende vertrouwen voor een zorgvuldige opvolging van de 1263 SyRI-risicosignalen.” Het College maakt zich wegens de lange vertraging ook zorgen over de bruikbaarheid van de risicomeldingen.
SyRI ook binnen de overheid omstreden
Uit de brief blijkt dat SyRI ook binnen de gelederen van de overheid een omstreden methode is, waarvan de rechtmatigheid en de juridische waarborgen openlijk worden betwijfeld. Dit in tegenstelling tot de communicatie vanuit het kabinet, dat van meet af aan heeft volgehouden dat SyRI een rechtmatig instrument is. Op 29 oktober zal de rechter een oordeel geven over SyRI; dan vindt de zitting plaats in de bodemprocedure die een maatschappelijke coalitie aanspande tegen het systeem.
Gemeenteraadsdebat gepland
Er stond voor donderdag 4 juli een gemeenteraadsdebat gepland over het SyRI-onderzoek in de twee Rotterdamse wijken. Dit staat nog steeds op de planning om door te gaan, aldus de SP die het debat aanvroeg. Er zijn volgens de partij nog veel vragen die open liggen, zoals wat er met de 1263 risicomeldingen uit SyRI gebeurt nu het onderzoek wordt gestaakt. Morgen zal bekend worden of er genoeg steun is voor het debat.
Het is ook de vraag of het onderzoek voorgoed wordt beëindigd, of dat het onder een andere naam of insteek alsnog zal worden voortgezet. Dit gebeurde eerder bij een gestaakt SyRI-onderzoek in Capelle aan den IJssel; toen bleek dat door fouten de SyRI-analyse niets opleverde, hebben de deelnemende partijen op eigen houtje hun bestanden gekoppeld. Het is nog niet duidelijk of dat in dit geval ook tot de mogelijkheden behoort.
