Het Platform Bescherming Burgerrechten belegt maandelijks een vergadering waarin de aangesloten organisaties kennis over actuele onderwerpen uitwisselen. Tijdens de afgelopen vergadering op dinsdag 6 november 2012 zijn onder meer de volgende dossiers besproken:
Het nieuwe regeerakkoord
Het aantal privacyschendende maatregelen in het regeerakkoord is kleiner dan dat van vorige kabinetten; (de bescherming van) privacy komt hoe langer hoe meer op de politieke agenda te staan. De verwachting is dat privacy in de zorg (EPD en de uitwisseling van medische gegevens in het algemeen) en privacy op internet (dataretentie, cybersecurity) de komende tijd de grote aandachtsgebieden zullen worden.
Positieve punten in het regeerakkoord zijn de verruiming van bevoegdheden voor het CBP, dat ook hogere sancties aan bedrijven kan gaan opleggen als de Wet Bescherming Persoonsgegevens wordt overtreden. Daarnaast juicht het Platform de verplichte privacy impact assessments, privacy by design en horizon- en evaluatiebepalingen toe.
Zorgelijk is de mogelijke uitbreiding van dataretentie en de hackplannen van minister Opstelten.
Herziening artikel 13 Grondwet
Mede op advies van de Staatscommissie Grondwet wordt het grondwettelijke recht op vertrouwelijke communicatie geherformuleerd en technologie-onafhankelijk gemaakt. Het brief-, telefoon- en telegraafgeheim wordt vervangen door het brief- en telecommunicatiegeheim. Alle elektronische vormen van communicatie worden in de toekomst grondwettelijk beschermd.
De voorgestelde grondwettelijke verankering van het recht op vertrouwelijke communicatie bevat echter ook een uitzonderingspositie die vraagtekens oproept. Deze luidt als volgt (concept artikel 13, lid 2):
Beperking van dit recht is mogelijk in de gevallen bij de wet bepaald met machtiging van de rechter of, in het belang van de nationale veiligheid, met machtiging van één of meer bij de wet aangewezen ministers.
Hetgeen inhoudt dat inlichtingen- en veiligheidsdiensten geen rechterlijke machtiging nodig hebben om inbreuk te maken op het communicatiegeheim. Op het briefgeheim na golden de bijzondere bevoegdheden van de AIVD voorheen ook zonder rechterlijke tussenkomst. Echter, met de grondwetswijziging komt dat op constitutioneel niveau vast te liggen voor de komende decennia, waarmee rechterlijke toetsing op het reilen en zeilen van inlichtingendiensten officieel zou worden afgeschreven. Dit tot grote zorg binnen het Platform.
Hackplannen minister Opstelten
Minister Opstelten presenteerde onlangs plannen om opsporingsdiensten de bevoegdheid te geven om computers te hacken.
Een plan dat enerzijds inspeelt op relevante problematiek, namelijk de groeiende dreiging van (internationale) cybercriminaliteit en de noodzaak burgers hiertegen te beschermen. Aan de andere kant kleven er risico’s aan die op zijn minst strenge waarborgen en controleerbaarheid eisen.
Internationaal zou het een gevaarlijk precedent kunnen scheppen; het als land op eigen houtje hacken van computers in het buitenland ligt diplomatiek zeer gevoelig en kan het hek openzetten voor landen als Iran en China om hetzelfde te gaan doen. Bovendien zou het ook in eigen land de basis kunnen leggen voor toekomstig machtsmisbruik.
Het platform hoopt dat het plan van Opstelten slechts een proefballonnetje is dat in de toekomst bediscussieerd en genuanceerd dan wel ingetrokken zal worden.
Oostenrijkse e-card
In Oostenrijk worden op dit moment plannen uitgerold voor een zogeheten e-card, een kaart die alle papieren administratie moet vervangen. In de eerste instantie een verzekeringsbewijs, maar de kaart is daarnaast toegerust om allerlei andere privé-gegevens op te zetten zoals een justitiedossier, of gegevens ten behoeve van de sociale dienst. Zo’n plan leefde ook ooit in Nederland onder de naam ‘burgerservicekaart’. De Oostenrijkse kaart bevat functies die voornamelijk te maken hebben met de verzorgingsstaat, maar de plannen die destijds in NL bestonden beoogden veel uitgebreidere functies.
