Het Platform Bescherming Burgerrechten belegt maandelijks een vergadering waarin de aangesloten organisaties kennis over actuele onderwerpen uitwisselen. Onder meer de volgende onderwerpen konden deze maand op de aandacht van het Platform rekenen:
1. Biometrie: Uitspraak EU-Hof over biometrisch paspoort (Zaak Schwarz)
2. Biometrie: Komst vingerafdrukloze identiteitskaart
3. Privacy & Gezondheidszorg: Gedragscode Zorgverzekeraars en invoering zorgzwaarte-indicator
4. PRISM: Amerikaanse dochteronderneming internetknooppunt AMS-IX & Toespraak klokkenluider Thomas Drake in het Europees Parlement
5. VNG en Amnesty over mensenrechten in gemeentebeleid
6. Dwangarbeid in de sociale zekerheid
7. De Bouwpas
Biometrie: Korte metten met centrale vingerafdrukkendatabase, maar biometrisch paspoort ongemoeid
De lang verwachte uitspraak van het Europees Hof van Justitie in de Zaak Schwarz kwam twee dagen na het plaatsvinden van de Platformbijeenkomst in oktober, maar verschillende Platformdeelnemers hebben inmiddels hun commentaar gegeven op het vonnis uit Luxemburg.
Privacy First stelt in haar reactie op de uitspraak in de eerste plaats verheugd te zijn dat het Hof “korte metten” maakt met de plannen van onder meer de Nederlandse Staat om vingerafdrukken van onschuldige burgers centraal op te slaan. Dat is een krachtige steun in de rug voor het civielrechtelijke Paspoortproces dat Privacy First tegen de Nederlandse Paspoortwet voert.
Tegelijkertijd betreurt Privacy First dat de door Schwarz aangekaarte procedurefout niet als zodanig door het Hof wordt erkend. Johan van Someren van Platformdeelnemer Meldpunt Misbruik Identificatieplicht schreef daar onlangs een kritisch commentaar over op de site van Privacy First.
Stichting Vrijbit stelt in haar annotatie dat het Hof in haar uitspraak veel belangwekkende aspecten aan de vingerafdruk in het paspoort onbesproken laat, bijvoorbeeld of deze überhaupt effect heeft, en of het doel van de vingerafdruk in het paspoort op een minder belastende wijze had kunnen worden bereikt. Ook doet het Hof “geen uitspraak over de kwestie of lidstaten die, op grond van hun eigen verantwoordelijkheid, de vingerafdrukken wel voor andere doeleinden gaan gebruiken daarmee tegen de letter en intentie van de Verordening in handelen”, zo luidt het commentaar van Vrijbit. Door dergelijke belangrijke aan de vingerafdruk in het paspoort verwante kwesties open te laten en zich enkel toe te spitsen op het formele aspect van de beleidsvormingsprocedure, laat het Hof veel vragen onbeantwoord en zullen de nationale procedures enkel worden gerekt. Volgens Vrijbit is dit “fnuikend voor het vertrouwen van burgers in de rechtspraak”.
Biometrie: De vingerafdrukloze id-kaart
Intussen lijkt de komst van een vingerafdrukloos identiteitsbewijs eindelijk in zicht. Minister Plasterk beloofde een vingerafdrukloze identiteitskaart nadat onder meer de Nationale Ombudsman aandacht vroeg voor de benarde situatie waarin weigeraars zich al enkele jaren bevinden. De nieuwe id-kaart zou er in januari moeten zijn.
Daarmee heeft het ruim twee jaar geduurd sinds de aanvankelijke belofte van minister Donner. Een van de redenen voor de vertraging is dat de Nederlandse identiteitskaart de status heeft van een reisdocument – en reisdocumenten moeten volgens de Europese verordening vingerafdrukken bevatten. Om een vingerafdrukloze id-kaart mogelijk te maken, moet de status van de id-kaart veranderen van reisdocument naar nationale identiteitskaart. Hiervoor is correspondentie geweest tussen de Raad van State en het Europees Hof van Justitie.
Wie de herkomst van Europese identiteitsbewijzen erop naslaat, moet constateren dat Nederland bij de invoering van de identificatieplicht in 2005 de mogelijkheid voor een vingerafdrukloos identiteitsbewijs in feite heeft geblokkeerd. Nationale identiteitsbewijzen zijn namelijk überhaupt geen reisdocumenten, maar identiteitsbewijzen waarmee desondanks binnen de EU kan worden gereisd, een functie die in de beginperiode van de EU op de Duitse en Franse identiteitskaart is gezet, zodat burgers zonder paspoort naar elkaars landen konden reizen. Met de uitbreiding van de EU werd deze functie ook op identiteitskaarten van andere lidstaten gezet.
Nederland heeft dit nooit gedaan en verwees in de in 2005 ingevoerde identificatieplicht enkel naar reisdocumenten, waardoor de Nederlandse identiteitskaart wettechnisch een reisdocument werd dat volgens de Europese Verordening verplicht vingerafdrukken bevat. Een crue constatering voor alle vingerafdrukweigeraars die al jarenlang grote moeilijkheden in hun dagelijks bestaan ondervinden doordat ze zonder hun vingerafdrukken af te geven, geen geldig identiteitsbewijs kunnen aanvragen.
Privacy in de Gezondheidszorg
De uitspraak van de Rechtbank Amsterdam in de zaak die Platformdeelnemer KDVP tegen het CBP aanspande met betrekking tot de goedkeuring van de Gedragscode Zorgverzekeraars, laat nog op zich wachten. In februari dit jaar vond de zitting plaats. Meer over deze zaak op de site van Stichting KDVP.
Verwacht wordt echter dat de Gedragscode binnenkort aangepast zal worden, indien de invoering van de zorgzwaarte-indicator doorgang vindt. De zorgzwaarte-indicator is een verzameling gegevens omtrent de aard, inzet en duur van behandelingen in de Geestelijke Gezondheidszorg, die een gedetailleerde kijk in de geestelijke toestand van GGZ-patiënten biedt en bij psychotherapeuten op veel bezwaren stuit. Platformdeelnemer DeVrijePsych gaf commentaar op haar blog, en ook Stichting KDVP schreef inmiddels een brief naar het College Bescherming Persoonsgegevens, waarin ze stelt dat deze de zorgzwaarte-indicator niet op de juiste manier aan de Wet Bescherming Persoonsgegevens heeft getoetst.
PRISM:
Plannen internetknooppunt AMS-IX voor een Amerikaanse dochteronderneming
Het Nederlandse internetknooppunt AMS-IX heeft een Amerikaanse dochteronderneming gestart. Dit heeft als gevolg dat daarmee het grote internetknooppunt van AMS-IX dat in Amsterdam ligt, onder de Amerikaanse Patriot Act komt te vallen, met alle gevolgen voor de rechtsbescherming van Nederlandse burgers van dien. Een zorgwekkende ontwikkeling. Bij de beantwoording van Kamervragen die gingen over of er op dit moment al taps op het Amsterdamse knooppunt zitten, werd geen bevredigend antwoord gegeven.
Toespraak klokkenluider Thomas Drake in Europees Parlement
In de Commissie Burgerlijke vrijheden, Justitie en Binnenlandse zaken van het Europees Parlement vond op 30 september een interessante hoorzitting over de afluisterpraktijken van de NSA plaats, waar ook klokkenluider Thomas Drake heeft gesproken. De toespraak kan hier worden bekeken.
Bijeenkomsten VNG en Amnesty over mensenrechten in gemeentebeleid
VNG en Amnesty Nederland organiseren sinds kort bijeenkomsten over mensenrechten op gemeentelijk niveau. Een in het licht van de aanstaande Gemeenteraadsverkiezingen, maar zeker ook de waarschuwing vanuit het College Bescherming Persoonsgegevens omtrent de overheveling van landelijke taken naar gemeentelijk niveau, zeer actuele kwestie. Het Platform is van mening dat, net als bij landelijke politiek, beleid te allen tijde de grondrechten van burgers dient te waarborgen. Die rechten dreigen met verschillende naar de gemeente gedelegeerde overheidstaken, zoals de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, Jeugdzorg en de Wet Werk en Bijstand, niet de waarborgen te krijgen die nodig zijn in een rechtsstaat.
Dwangarbeid in de sociale zekerheid
Voorbeelden van gemeentebeleid dat op gespannen voet staat met mensenrechten, steken in het sociale zekerheidsbeleid de laatste maanden steeds vaker de kop op. In diverse gemeenten groeit de weerstand tegen het geïntensiveerde re-integratiebeleid voor bijstandscliënten. Met de aangescherpte controles en verplichtingen die in deze kabinetsperiode zijn ingevoerd, zoeken verschillende gemeenten bij de invulling van dit beleid de grens op, of overschrijden deze ruimschoots. In Leiden wordt deze kwestie op dit moment behoorlijk op de spits gedreven. Op de site Doorbraak.eu is in de afgelopen maanden een serie artikelen verschenen die een beeld schetst van praktijkervaringen met de verplichte tewerkstelling van mensen met een bijstandsuitkering:
In verzet tegen het schrikbewind van een Leidse reïntegratie-ambtenaar
Vernederde Leidse dwangarbeider protesteert tegen korting op uitkering
Achmed’s overwinning betekent een verbetering voor alle Leidse dwangarbeiders
Leidse burgemeester probeert einde te maken aan gesprekken van Doorbraak met dwangarbeiders
De Bouwpas
Het Ministerie van Sociale Zaken voert een speciaal identiteitsbewijs in voor de bouwsector, om zwartwerken tegen te gaan. Dit door middel van een pas voorzien van een chip die door smartphones wordt uitgelezen. Op deze chip wordt een grote hoeveelheid persoonsgegevens opgeslagen. Minister Asscher reikte onlangs de eerste pas uit en toonde zich zeer enthousiast. Hij wil de pas ook voor andere beroepsgroepen gaan invoeren.
